Fascia (ook vaak ‘fascie’ genoemd, de Nederlandse vertaling voor het Latijnse ‘fascia’) geeft ondersteuning, structuur en bescherming aan het lichaam en wordt gevonden door het hele lichaam van het paard.
Fascia is bindweefsel dat lijkt op dunne “vershoudfolie”, die alle delen van het lichaam bedekt. Het kan variëren in dichtheid en consistentie.
Gerelateerd aan gezondheid is het belangrijkste dat fascia krachten over grote afstanden kan overbrengen en alle delen van het lichaam met elkaar verbind.
Fascia is een vorm van bindweefsel
Net als ligamenten en pezen bestaat fascia uit vezelig bindweefsel. Het bevat dicht opeengepakte bundels collageenvezels, georiënteerd in een golfpatroon evenwijdig aan de trekrichting. Fascia is zodoende flexibel en in staat weerstand te bieden tegen grote trekkrachten totdat het golfpatroon van vezels is rechtgetrokken door de trekkracht.
Fascia is enorm sterk; er wordt geschat dat het bestand is tegen meer dan 400kg per vierkante centimeter.
Fascia lijkt op ligamenten en pezen, omdat het hoofdbestanddeel collageen is. De verschillende vormen van bindweefsel verschillen echter in locatie en functie:
- Pezen verbinden spier met bot.
- Ligamenten verbinden het ene bot met het andere bot.
- Fascia omringt spieren en organen en verbindt de verschillende structuren in het lichaam met elkaar.
En vervolgens worden er drie soorten fascia onderscheiden, afhankelijk van de functie en anatomische locatie:
Onderhuids fascia verbindt de huid met het lichaam en heeft als functie het vasthouden van lichaamsvet en water. Het geeft doorgang aan bloedvaten en zenuwen.- Diep fascia is het bindweefsel dat de spieren, botten, zenuwen en bloedvaten van het lichaam doordringt en omringt. Het maakt beweging van spieren t.o.v. hun omgeving mogelijk, en, net als bij het onderhuidse fascia, geeft het doorgang aan bloedvaten en zenuwen.
- Verbindend fascia ligt tussen de diepliggende fascia en de membranen/vliezen die rond de lichaamsholten liggen. Het zorgt voor bevestiging van de organen in de lichaamsholten. Het geeft flexibiliteit en maakt beweging van de interne organen mogelijk.
Fascia in het paardenlichaam
Fascia is sterk bindweefsel dat een driedimensionaal web creëert dat zich zonder onderbreking in fasciale banen van neus tot staart (of van top tot teen) uitstrekt. Fascia is het bindweefsel dat elk weefsel in het lichaam verbindt. De witte, glinsterende vezels die je ziet wanneer je een stuk vlees uit elkaar trekt is fascia. Maar ook het dunne vliesje om de kipfilet is fascia. (Interessant om in het plaatje hiernaast te zien dat je de zenuwen en bloedvaatjes door het fascia ziet lopen)
Het fasciale systeem zorgt met name voor structuur, ondersteuning, stabilisatie en demping. Het creëert scheiding tussen spieren en organen onderling, waardoor ze langs elkaar kunnen bewegen. Het creëert ook ruimte waardoor delicate zenuwen, bloedvaten en vloeistoffen kunnen passeren.
Wanneer het fascia in het paard beschadigd is, veroorzaakt de ontstekingsreactie dat het fascia verstijft. Dit heeft een negatief effect op de elektrische geleiding via de zenuwen, bloedcirculatie, lymfedrainage en spiercontracties. Het verstijven van de fascia veroorzaakt ook pijn, de zenuwen hebben door het verstijfde, gespannen gebied geen vrije doorgang meer. En pijn heeft invloed op het vermogen van het paard om vrij te bewegen, de houding en biomechanica worden slechter, om het pijnlijke gebied te ontzien gaat het paard compenseren en dus andere gebieden (over)belasten, zijn gedrag kan onvoorspelbaar worden en de pijn leidt af waardoor het paard niet goed meer kan leren.
Aan de andere kant hebben chronische pijn of stress ook invloed op de fascia. Constante spanning in de spieren vermindert de bloeddoorstroming in dat gebied. Door het gebrek aan voedingsstoffen en vloeistof wordt de fascia in het paard stijf en droog. Dit kan leiden tot verkorten, dikker worden en gedehydrateerd raken van het weefsel. Dit kan de spierfunctie en gewrichtsmobiliteit negatief beïnvloeden, wat zich vaak uit als pijn, ongemak, stijfheid, verminderde mobiliteit en veranderde beweging.
Onder deze omstandigheden verliest fascia niet alleen zijn vermogen om communicatie in het lichaam mogelijk te maken, door de zenuwen doorgang te verlenen, maar verliest het ook zijn vermogen om de verschillende lichaamssystemen te smeren, isoleren, omhullen en functioneel te ondersteunen.
Als het fascia overmatig wordt verkort of uitgerekt kan het niet snel genoeg reageren op de vereiste functionele veranderingen in houding of beweging. Dit verklaart waarom soms pijn ontstaat in een gebied dat niets van doen lijkt te hebben met de oorspronkelijke verwonding.
Prestatieproblemen; het primaire probleem en fasciale spanning
Fasciale vernauwingen, loopafwijkingen en disfunctionele bewegingspatronen. Deze disfuncties in de fasciale of zachte weefsels leiden tot ongemak, pijn en kreupelheid. De fascia in het paard zal zich na verloop van tijd aanpassen aan houdingsveranderingen, maar indien deze veranderingen niet worden gecorrigeerd, zal het paard en waarschijnlijk ook de ruiter weerstand, stijfheid en ontwijking voelen. De uitdaging is om de plaats te vinden waar de problemen vandaan komen en dan met name waar het primaire probleem zich bevindt. Vanaf hier is vaak een reeks compensaties in gang gezet, die zich na verloop van tijd via de fasciale banen door het hele paard kunnen verspreiden.
Door het primaire probleem aan te pakken, lossen vaak veel andere problemen zich ook op, die zich soms vrij ver weg van de oorzaak bevinden.
Eén voorbeeld: het kaakgewricht staat in verbinding met het bekken middels de fasciale banen. Door tandproblemen kunnen problemen in het kaakgewricht ontstaan en zo via het bekken problemen veroorzaken in de knie of spronggewricht in een achterbeen. Andersom kan natuurlijk ook, een probleem in het bekken kan een probleem in de kaak en nek veroorzaken. Dat is het gecompliceerde maar tegelijkertijd ook het mooie. Alles is verbonden met alles in het lichaam en gaat ook in beide richtingen!
Kort samengevat zijn er een aantal highlights:
- Alles in het lichaam is verbonden door fascia, en daarom is het belangrijk om het hele lichaam te onderzoeken en te behandelen.
- Door de fascia kan spanning zich uitbreiden van het primaire probleemgebied naar andere gebieden.
- Door eerst het primaire gebied te behandelen, kan de spanning in de andere gebieden vrijkomen.
Zorg er dus voor dat je paard grondig wordt onderzocht en behandeld!
Daarom de combinatie van behandelmethodes
Het is duidelijk. Het lichaam zit fantastisch – en tegelijkertijd zeer gecompliceerd – in elkaar. Alles is met elkaar verbonden. Fascia zit in en om spieren, spieren hechten aan bot, botten vormen gewrichten. Zenuwen lopen overal langs en doorheen, net zoals bloed en lymfe. Daarom beperk ik me niet tot één behandelmethode. Soms ligt de nadruk op het mobiliseren van een gewricht, soms op het ontspannen van een spier, soms op spanning die zich heeft verstopt in weefsel diep in het lichaam en vaak is het een combinatie. Door de combinatie van technieken, waarbij ik gebruik maak van osteopathie, cranio sacraal therapie, Masterson Method® en massage kan ik de meeste problemen met respect voor het paard effectief oplossen. Benieuwd of ik iets voor jouw paard kan betekenen? Neem dan gerust contact op!
Wat je ziet tijdens een behandeling
Als de spanning uit het fascia vrijkomt en het fascia ‘ontwindt’ (zoals het in vakjargon genoemd wordt) dan is dat vaak te zien doordat het paard een plotselinge schok van een lichaamsdeel, zoals bijvoorbeeld hoofd of nek, laat zien. De therapeut stimuleert receptoren in het fascia door zachte aanraking en hele lichte stretching van het weefsel, waardoor het fascia ontwindt. Zachte aanraking en lichte stretching leiden tot ontspanning en activeren het parasympatische zenuwstelsel. Ze activeren ook het centrale zenuwstelsel, dat betrokken is bij de modulatie van spierspanning en beweging. Als gevolg daarvan wordt het centrale zenuwstelsel geactiveerd en reageert het door spieren aan te moedigen om een gemakkelijkere of meer ontspannen positie te vinden, wat als een onvrijwillige reactie (waarneembaar als een schok(je)) ervaren wordt.