“Yin en Yang” van het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel heeft twee “kanten”, die in een gezonde situatie in balans zijn: het sympathisch zenuwstelsel activeert de “vlucht en vecht” reactie. Deze beschermt het paard tegen direct gevaar; de hartslag schiet omhoog, evenals de spierspanning, de ademhaling gaat sneller en de vertering wordt zo goed als stil gelegd.
Het parasympathisch zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de “rust en herstel”. De hartslag daalt, spieren ontspannen, ademhaling wordt rustig en het voedsel wordt goed verteerd.
De balans tussen deze beide onderdelen van het zenuwstelsel kan zowel bij mensen als bij paarden uit evenwicht raken door bijvoorbeeld een hoge belasting, pijn, veel stress en/of te weinig rust en ontspanning.
Nervus Vagus, de 10de hersenzenuw
Het zenuwstelstel van het paard bestaat, net zoals ons zenuwstelsel, uit:
- Hersenen
- 12 hersenzenuwen (deze ontspringen in de schedel)
- Ruggemerg
- Ruggemergzenuwen
Een aantal hersenzenuwen hebben niet alleen een functie in het hoofd, maar lopen via de nek richting hals en romp.
De nervus vagus, ook vaak ‘de zwervende zenuw’ genoemd, is de enige hersenzenuw die zich tot voorbij de schouder van het paard uitstrekt. Terwijl de nervus vagus langs de hals afdaalt, heeft hij takken die het strottenhoofd, de slokdarm en de luchtpijp innerveren (bezenuwen). Zodra de nervus vagus de onderkant van de hals heeft bereikt, loopt die door de borst en geeft takken af aan het hart en de longen, waarna de vagus zich verder vertakt naar de andere inwendige organen.
De nervus vagus is verantwoordelijk voor rust en ontspanning en zorgt ervoor dat alle vitale organen naar behoren functioneren. Daarvoor verzendt die rechtstreeks informatie over de toestand van de vitale organen naar de hersenen en – vice versa – instructies van de hersenen naar de organen.
‘Aanzetten’ van de nervus vagus
De nervus vagus kan worden ‘aangezet’ om beter te werken. Studies suggereren dat er veel manieren zijn om dit te doen, zoals:
- Massage
- Neuriën en zingen
- Ontspanning en meditatie
- Diep ademhalen
- Yoga
- Lachen
- Acupunctuur
Nou kunnen we een paard niet zo makkelijk laten lachen of zingen, maar ontspanning en een diepe ademhaling zijn wel vrij eenvoudig te realiseren door bijvoorbeeld ‘lichaamswerk voor paarden’.
Lichaamswerk voor paarden
Zowel cranio sacraal therapie als de Masterson Method® zijn vormen van lichaamswerk om het paard te helpen spanning los te laten die het paard ergens in zijn of haar lichaam vasthoudt. Dit kan een enorme verbetering teweeg brengen in zowel de fysieke als mentale gezondheid van het paard.
Tijdens het behandelen met cranio of technieken uit de Masterson Methode ontspannen de paarden zich en vertonen ze tekenen van het vrijkomen van endorfine (dat werkt als een soort natuurlijke ‘feel good drug’) door te gaan likken, kauwen en gapen. Ze staan er dan vaak bij alsof ze een soort van ‘weg zijn’, in zichzelf gekeerd zijn. Ze worden heel stil, met een ontspannen, diepe ademhaling en een verlaagde hartslag. Soms zien ze eruit alsof ze zijn verdoofd. Het lijkt misschien op een soort magie, maar dat is het niet.
Door tijdens de behandeling onder de radar van het sympathische zenuwstelsel te blijven wordt het systeem van ‘rust en herstel’ ingeschakeld. Hierdoor kan het lichaam zich concentreren op ontspanning, vertering van voedsel en herstel en opbouw van het lichaam.
Een gestrest paard, bijvoorbeeld, dat nooit lijkt te ontspannen zal vaker wèl dan geen spijsverteringsproblemen hebben zoals maagzweren, koliek aanvallen, diarree etc. Dit komt omdat hun zenuwstelsel veel te lang is ingeschakeld op ‘wegrennen en overleven!’ (sympathisch zenuwstelsel). Voor een goede lichamelijk (en uiteindelijk ook mentale) balans moeten ze zich ontspannen, zodat het parasympathische zenuwstelsel de bloedtoevoer naar de spijsverteringsorganen kan verzorgen, waardoor de juiste enzymen in de juiste hoeveelheden worden geproduceerd om een goede spijsvertering mogelijk te maken.
Als het zenuwstelsel denkt dat het paard voortdurend gevaar loopt om te worden opgegeten, zal het de spijsvertering en andere lichaamsfuncties geen prioriteit geven. De prioriteit is om weg te rennen of, indien nodig, te vechten om te overleven. Dit geldt overigens ook voor gestreste mensen. Ben je ooit zo nerveus geweest voor een examen of interview dat je geen zin had om te eten en/of je last had van je maag en darmen?
Dit komt omdat je zenuwstelsel het verschil niet begrijpt tussen de zenuwen voor een examen en de stress die je ervaart wanneer een hongerige tijger op je loert voor zijn diner. De reactie van het zenuwstelsel is in beide gevallen dezelfde. Hetzelfde geldt voor het zenuwstelsel van het paard en die is waarschijnlijk nog veel gevoeliger dan het onze aangezien het paard een prooidier is en wij roofdieren zijn.
Je paard hoeft niet het gevaar te lopen om daadwerkelijk te worden opgegeten om zijn of haar zenuwstelsel zo te laten denken. Net zoals we stress voelen van het moderne leven, doen onze paarden dat ook. Spieren en weefsels zullen langer spanning vasthouden dan dat nuttig is, dit kan van invloed zijn op de manier waarop het paard beweegt, op dezelfde manier als dat een gestrest persoon zich constant stijf en pijnlijk voelt.
De stress van wedstrijden, reizen, alleen in een stal/isolatie van de kudde, gebrek aan weidegedrag/ruw voer of constante prikkeling op een druk erf of manege kan het sympathische zenuwstelsel op scherp houden, waardoor het parasympatische zenuwstelsel wordt gedempt en niet wordt toegestaan om naar behoren te functioneren. Daarnaast geldt voor paarden net zo goed als voor mensen dat sommige als ‘stresshoofden’ worden geboren en minder ontspannen zijn dan anderen.
Hoe vaker de paarden (en mensen!) in de ontspannen toestand komen, die tijdens het lichaamswerk wordt bereikt, hoe beter hun rust en herstel zal zijn, wat veel voordelen voor de gezondheid met zich meebrengt, waaronder een betere spijsvertering, minder ontstekingen en een betere algehele spier(ont)spanning.
Druk op de resetknop
Ik beschouw het lichaamswerk voor paarden als een soort ‘druk op de resetknop’, die ervoor zorgt dat het zenuwstelsel ongewenste spierspanning loslaat, die door het hele lichaam wordt vastgehouden (ja, het zenuwstelsel regelt ook de spierspanning!), de spijsvertering verbetert en zet het lichaam aan om te herstellen van de ervaren stress.
Benieuwd? Of vragen? Neem dan gerust contact op!
Bovenstaande is gebaseerd op het artikel “Re-balancing the horse’s nervous system with the Masterson Method®” geschreven door Nicola Beech gepubliceerd op “Medium.com”.