Dat de edele delen (koker en penis of piemel) van een ruin of hengst wat onderhoud vragen, wordt steeds breder bekend. Maar “hoe?”, dat is een vraag die ik met enige regelmaat van klanten krijg. En om het mezelf, mijn klanten en jou als spontane lezer makkelijk te maken wijd ik er een artikel aan.
Heb je een merrie? Dan zit je ook goed, zie de laatste paar alinea’s. 😉
In de natuur
In de natuur zijn er alleen merries en hengsten. De hengsten dekken en daarmee is er voor hun doorgaans geen probleem.
In onze gedomesticeerde wereld dekken lang niet alle hengsten. Dekt een hengst wel, dan doen ze dat meestal maar gedurende een aantal maanden. En, wij hebben ruinen gecreëerd, waarvan de meesten nooit dekken. En dan ontstaat de noodzaak voor wat extra onderhoud. Het onderhoud betreft het schoonmaken van de koker en penis en het checken van de penis op bonen.
Koker en penis van een ruin
De koker is een dubbele huidplooi die de penis veilig bedekt. De huid aan de binnenkant van de koker bevat klieren die talg produceren. Talg is een vetachtige substantie met een beschermende werking. Het beschermt de huid tegen uitdroging en infecties door bacteriën en schimmels.
Wanneer talg zich vermengt met dode, afgestoten huidcellen, dan vormt zich een grijs-zwarte afscheiding die smegma wordt genoemd. Soms hoopt het smegma zich op tot een zachte, wasachtige aanslag, soms tot droge, harde schilfers en korstjes en soms tot een boon.
Ophoping van smegma vormt een boon
Smegma vormt zich niet alleen aan de binnenkant van de koker tot korstjes. Aan het uiteinde van de piemel kan smegma zich vormen tot een kleiachtige boon. Het smegma hoopt zich op in een ruimte (officiële naam: fossa urethralis), die zich als een holletje bevindt net boven de urethrea, de buis die de urine afvoert.
Bij volwassen paarden heeft de fossa urethralis de vorm van een kidney boon en hij kan wel 2,5 cm in doorsnee zijn.
Je kunt met je vinger in de fossa urethralis voelen om vast te stellen of zich daar een boon bevindt.
Verwijderen van bonen
Als je in de fossa urethralis een stevige massa voelt, dan voel je een boon. Deze dient verwijderd te worden. Als je h’m laat zitten, wordt hij alleen maar groter en kan hij je paard flink irriteren.
Een kleine boon kun je eruit halen met je vingers, maar een grote boon kan moeilijk te verwijderen zijn; het kan pijnlijk zijn voor het paard waardoor hij het niet toestaat. Dit is het moment waarop je je dierenarts er beter bij kunt halen. De dierenarts kan het paard sederen waardoor hij zijn penis ontspant en laat zakken.
Waarmee maak je de koker en penis schoon?
Realiseer je dat het een delicaat gebied is, dus ga zacht en vriendelijk te werk. Gebruik geen chemicaliën of gewone zeep, want dat heeft invloed op de pH-waarde. Ook is het beter om geen baby olie of dergelijke te gebruiken, want dat trekt alleen maar stof en vuiligheid aan. Een goed middel om te gebruiken is een glijmiddel op waterbasis, zoals bijvoorbeeld K-Y Gel. En als je handschoenen gebruikt, zorg er dan voor dat het vinyl handschoenen zijn en geen latex!
Als je de gel in de koker smeert en het even laat intrekken, dan worden zowel de schilfertjes, korstjes als eventuele boon zachter, waardoor het vervolgens makkelijker te verwijderen is. Na het handmatig verwijderen van de meeste korstjes en boon kun je met handwarm water en een zachte doek of kleine spons de koker en piemel schoonmaken. Zelf gebruik ik i.p.v een doek of spons een witte sportsok om m’n hand. De boon kun je alleen met je vingers verwijderen.
Tekenen van ongemak, waar moet je op letten?
Tekenen dat de koker van je paard gereinigd moet worden, zijn onder andere korstjes of korsten aan de zijkant van de penis, afzetting van smeer aan de achterbenen of onder de buik net voor de koker, het niet laten zakken van de penis om te plassen en een gezwollen koker. Soms zorgen een pijnlijke koker en/of penis ervoor dat een paard tekenen van koliek of irritatie vertoont, zoals het trappen naar zijn buik. Een grote boon kan zelfs de oorzaak zijn van bloed in de urine.
Als een pijnlijke boon constant ongemak veroorzaakt, kan je paard chagrijnig zijn van de pijn. Als je anders zo vriendelijke en makkelijke ruin of hengst humeurig wordt, check hem dan zeker even op bonen.
Wen je paard aan verzorging van zijn koker en penis
Een paard waarbij de koker nooit wordt aangeraakt, kan gevoelig en verdedigend reageren. Maak er een gewoonte van tijdens het borstelen even langs de koker en de binnenkant van de achterbenen te wrijven, dan zullen de meesten over tijd niet meer reageren. Als je paard oké is met aanraking in dit gebied, dan kun je zijn koker proberen te reinigen. De eerste paar keer kun je iemand vragen om je paard voor je vast te houden. Ga naast de buik van je paard staan, kijk zelf richting achterhand, blijf zo ver mogelijk naar voren staan, zodat je de kans tot een minimum beperkt dat je geraakt wordt, mocht hij toch uithalen met een achterbeen.
Regelmatige controle op bonen is verstandig
Sommige paarden maken relatief veel smegma aan en krijgen regelmatig bonen. Het spreekt voor zich dat het handig is om je paard regelmatig te controleren. En, het is beter en makkelijker om bonen te verwijderen als ze klein zijn dan wanneer ze groter zijn.
Accepteert je paard het gewoon niet dat je aan zijn mannelijke delen komt, maak dan gebruik van de verdoving van bijvoorbeeld de tandarts of een ander moment waarop je paard een keer gesedeerd wordt.
Eén keer per jaar je paard controleren op bonen is wel verstandig!
Schoonmaken uier merrie
Bij merries ontstaat een zelfde smegma-achtige substantie tussen haar tepels. Hier kunnen zich harde korstjes vormen die zorgen voor ongemak. Het volstaat meestal door zo nu en dan even met je warme hand tussen de tepels te wrijven om de korstjes te verwijderen. Maar, natuurlijk kun je dit ook wegwassen op een soortgelijke manier als hierboven beschreven.
Bonen komen ook voor bij merries
Net als ruinen, en hengsten die niet dekken, kunnen ook merries last hebben van bonen. Dit is zeker iets om te overwegen en te (laten) checken als je merrie jeuk heeft en veel haar staart staat te schuren of gedrag vertoont dat niet bij haar past, zoals zuur, boos, bokken en trappen.
De boon bij een merrie zit in een vrij diepe huidplooi, dat lijkt op een zakje, wat zich bevindt onderaan aan de binnenkant waar de schaamlippen samen komen. De boon voel je als een kleine harde massa, die je normaal gesproken zachtjes uit het zakje naar buiten kunt drukken. Let wel op de lichaamstaal van je merrie. Wordt ze boos en/of begint ze te dreigen, stop dan en vraag je dierenarts om hulp.
Opmerkingen, vragen en afspraak maken
Hopelijk is het bovenstaande duidelijk. Mocht je een opmerking, aanvulling of vraag hebben, stuur me dan een berichtje!
Naar aanleiding van dit artikel bied ik het schoonmaken van de koker en verwijderen van bonen inmiddels ook aan als dienst. Voor de kosten en het maken van een afspraak, zie de pagina Contact & Tarieven.
Bovenstaande is mede gebaseerd op het artikel “Male Horse Hygiene” gepubliceerd door thehorse.com en “Meet the ‘Bean Queen’: why cleaning sheaths is important and the delights of the job” gepubliceerd door Horse&Hound.