Yin en Yang” van het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel heeft twee “kanten”, die in een gezonde situatie in balans zijn:
- Sympathisch zenuwstelsel
Activeert de “vlucht en vecht” reactie. Het beschermt het paard tegen direct gevaar. - Parasympathisch zenuwstelsel
Is verantwoordelijk voor “rust en herstel”.
Indien het paard gevaar loopt, zorgt het sympatisch zenuwstelsel ervoor dat de hartslag omhoog schiet, de spierspanning stijgt, de ademhaling sneller gaat, de vertering zo goed als stilgelegd wordt en het immuunsysteem en de voortplanting zijn niet belangrijk.
Is het gevaar geweken, dan daalt de hartslag, ontspannen de spieren, wordt de ademhaling weer rustig, het voedsel wordt goed verteerd en het immuunsysteem en de voortplanting krijgen weer aandacht.
De balans tussen deze beide onderdelen van het zenuwstelsel kan bij zowel mensen als paarden uit evenwicht raken door bijvoorbeeld een hoge belasting, pijn en/of veel stress.
Nervus Vagus, de 10de hersenzenuw
Het zenuwstelstel van het paard bestaat, net zoals ons zenuwstelsel, uit:
- Hersenen
- 12 hersenzenuwen (deze ontspringen in de schedel)
- Ruggemerg
- Ruggemergzenuwen
Een aantal hersenzenuwen hebben niet alleen een functie in het hoofd, maar lopen via de nek richting hals en romp.
De nervus vagus, de 10de hersenzenuw, is de enige hersenzenuw die tot voorbij de schouder van het paard loopt. Terwijl de nervus vagus langs de hals afdaalt, heeft hij takken die het strottenhoofd, de slokdarm en de luchtpijp innerveren (bezenuwen). Als de nervus vagus de onderkant van de hals heeft bereikt, loopt hij door de borst en geeft takken af aan het hart en de longen, waarna hij zich verder vertakt naar de andere organen.
De nervus vagus is verantwoordelijk voor rust en ontspanning en zorgt ervoor dat alle vitale organen naar behoren functioneren. Daarvoor verzendt hij rechtstreeks informatie over de toestand van de vitale organen naar de hersenen en – vice versa – instructies van de hersenen naar de organen.
Aanzetten van de nervus vagus
De nervus vagus kan worden gestimuleerd om beter te functioneren. Studies suggereren dat er veel manieren zijn om dit te doen, zoals:
- Massage
- Neuriën en zingen
- Ontspanning en meditatie
- Diep ademhalen
- Yoga
- Lachen
- Acupunctuur
Nou kunnen we een paard niet zo makkelijk laten lachen of zingen, maar ontspanning en een diepe ademhaling zijn wel vrij eenvoudig te realiseren door bijvoorbeeld lichaamswerk voor paarden.
Lichaamswerk voor paarden
Zowel cranio sacraal therapie als de Masterson Method® zijn vormen van lichaamswerk om het paard te helpen spanning los te laten die het paard ergens in zijn lichaam vasthoudt. Dit kan een enorme verbetering teweeg brengen in zowel de fysieke als mentale gezondheid van het paard.
Tijdens het behandelen met cranio of technieken uit de Masterson Methode ontspannen de paarden zich. Ze vertonen tekenen van het vrijkomen van endorfine (dat werkt als een soort natuurlijke “feel good drug”) door te gaan likken, kauwen en gapen. De paarden staan er vaak bij alsof ze slaperig en in zichzelf gekeerd zijn. Ze worden heel stil, met een ontspannen, diepe ademhaling en een verlaagde hartslag.
Door tijdens de behandeling onder de radar van het sympathische zenuwstelsel te blijven wordt het systeem van rust en herstel ingeschakeld. Hierdoor kan het lichaam zich concentreren op ontspanning, vertering van voedsel en herstel en opbouw van het lichaam.
Stress leidt tot problemen
Een gestrest paard dat moeite heeft zich te ontspannen loopt een reëel risico op spijsverteringsproblemen zoals maagzweren, koliek en diarree. Dit komt omdat zijn zenuwstelsel veel te lang is ingeschakeld op wegrennen en overleven!
Voor een goede lichamelijk en mentale balans moet een paard zich kunnen ontspannen. Dan kan het parasympathische zenuwstelsel de bloedtoevoer naar de spijsverteringsorganen verzorgen, waardoor de juiste enzymen in de juiste hoeveelheden worden geproduceerd om een goede spijsvertering mogelijk te maken.
Als het zenuwstelsel denkt dat het paard voortdurend gevaar loopt om te worden opgegeten, zal het de spijsvertering en andere lichaamsfuncties geen prioriteit geven. De prioriteit is om weg te rennen of, indien nodig, te vechten om te overleven. Dit geldt overigens ook voor gestreste mensen. Ben je ooit nerveus geweest voor een examen of interview? Zo nerveus dat je geen zin had om te eten en/of je last had van je maag en darmen?
Dit komt doordat je zenuwstelsel het verschil niet begrijpt tussen de zenuwen voor een examen en de stress die je ervaart wanneer een hongerige tijger op je loert. De reactie van het zenuwstelsel is in beide gevallen dezelfde. Hetzelfde geldt voor het zenuwstelsel van het paard. En het zenuwstelsel van het paard is waarschijnlijk nog veel gevoeliger dan het onze aangezien het paard een prooidier is en wij roofdieren zijn.
Spieren houden te lang spanning vast
Je paard hoeft dus niet daadwerkelijk gevaar te lopen om zijn zenuwstelsel zo te laten denken. Net zoals wij stress ervaren van het moderne leven, doen onze paarden dat ook. Spieren en weefsels houden langer spanning vast dan dat nuttig is. En dit kan invloed hebben op de manier waarop het paard zich beweegt, op eenzelfde manier als een gestrest persoon zich constant stijf en pijnlijk voelt.
De stress van wedstrijden, reizen, alleen in een stal/isolatie van de kudde, gebrek aan weidegedrag/ruw voer of constante prikkeling op een druk erf of manege kan het sympathische zenuwstelsel op scherp houden. Het parasympatische zenuwstelsel wordt gedempt en krijgt niet de kans om naar behoren te functioneren.
Hoe vaker paarden (en mensen!) in een ontspannen toestand komen, hoe beter hun rust en herstel zal zijn. Voor de gezondheid brengt dit veel voordelen met zich mee, waaronder een betere spijsvertering, sterker immuunsysteem en een betere algehele spier(ont)spanning.
Druk op de resetknop
Ik beschouw het lichaamswerk voor paarden als een druk op de resetknop. Het zenuwstelsel kan ongewenste spanning loslaten, die zich in de zachte weefsels heeft opgehoopt (ja, het zenuwstelsel regelt ook de spierspanning!) en zet het lichaam aan om te herstellen van de ervaren stress.
Benieuwd? Neem dan gerust contact met me op!
Bovenstaande is gebaseerd op het artikel “Re-balancing the horse’s nervous system with the Masterson Method®” geschreven door Nicola Beech gepubliceerd op “Medium.com”.