…de volgende wervel, en die volgende wervel is verbonden met, jawel…de volgende wervel. Klinkt misschien eentonig, maar schijn bedriegt!
In werkelijkheid is iedere wervel verbonden met alle andere wervels. Dit komt door een aantal ligamenten die de wervelkolom bij elkaar houden.
Goed, even pauze en een moment voor wat terminologie:
- Pezen verbinden spieren met botten.
- Ligamenten verbinden botten met botten.
De meeste ligamenten zijn vrij kort, omdat ze botten verbinden die zich direct naast elkaar bevinden. Terwijl de korte ligamenten de aangrenzende wervels bij elkaar houden, zijn er drie erg lange ligamenten, die over de gehele lengte van de wervelkolom lopen en die heel belangrijk zijn voor de beweging van de wervelkolom.
Tussenwervelschijven
Voordat we doorgaan met de ligamenten, is het handig om de tussenwervelschijven te bekijken. De tussenwervelschijven bevinden zich tussen de wervellichamen van alle wervels (alleen niet tussen de 1ste en 2de nekwervel) en zorgen voor schokdemping en de bewegelijkheid van de wervelkolom (op de foto hierboven aangegeven als “disc spaces” en verbeeld door de lijm tussen de wervellichamen).
De tussenwervelschijven bestaan uit een ring van vezelig kraakbeen met in het midden een geleiachtige kern, die zich laat indrukken en zo voor schokdemping zorgt (weetje: bij een hernia ligt de oorzaak in een beschadiging van de tussenwervelschijf. De uitstulping die dat veroorzaakt drukt op de zenuwen die het ruggenmerg verlaten).
Ligamentum longitudinale ventrale
Het eerste lange ligament is het “ligamentum longitudinale ventrale” (longitudinaal betekent lengterichting en ventraal is de onderkant). Dit ligament loopt dus langs de onderkant van de wervellichamen en tussenwervelschijven van de wervelkolom. De structuur is niet heel duidelijk tot halverwege het thoracale gedeelte (op de hoogte van de borst). Hoe verder naar achteren hoe steviger en breder het ligament wordt en het eindigt op het heiligbeen (sacrum). Het houdt de onderkant van alle wervellichamen en hun tussenwervelschijven bij elkaar. Dit ligament is m.n. sterk onder het lumbale gedeelte van de wervelkolom, omdat het daar ook in contact komt met het middenrif (diafragma), wat daar vasthecht.
Ligamentum longitudinale dorsale
En ja inderdaad, als er een ventraal ligament is, dan is er ook een dorsaal ligament (dorsaal is de bovenkant)! Het loopt over de gehele lengte van C1 (de eerste wervel van de nek) tot de laatste staartwervel. Dit ligament bevindt zich aan de bovenkant van de wervellichamen, wat betekent dat het door het wervelkanaal loopt, onder het ruggenmerg. Het houdt de bovenkant van de wervellichamen en de tussenwervelschijven bij elkaar.
Zowel het ventrale als dorsale longitudinale ligament zijn erg stevig verbonden met de wervellichamen van de wervelkolom. Ze laten nauwelijks ruimte en speling toe, zodat de wervellichamen dicht bij elkaar blijven en zo het ruggenmerg beschermen.
Ligamentum supraspinale
En er is een derde ligament, dat erg interessant is omdat het een aantal specifieke eigenschappen bezit. Ook dit ligament loopt over de gehele lengte van de van de wervelkolom (afgezien van de staart). Supra betekent boven en spinaal is wervelkolom. Het loopt dus over de wervelkolom en is verbonden met de bovenkant van alle (afgezien van C1 en C7) processus spinosi tot aan en inclusief het heiligbeen. Het ligamentum supraspinale heeft een groot effect op de bewegelijkheid en vorm van de wervelkolom.
Het gedeelte vanaf het hoofd tot aan de schoft wordt het ligamentum nuchae genoemd. Het is belangrijk te weten dat het ligamentum nuchae ook onderdeel is van het ligamentum supraspinale.
Ligamentum nuchae
De meeste ligamenten rekken niet. Ze bevatten nauwelijks elastische vezels omdat ze botten bij elkaar moeten houden. Maar het ligamentum nuchae is erg elastisch. En dat moet ook wel want het moet het paard toestaan zijn hoofd naar beneden te brengen om te grazen of te drinken uit een plas of slootje en toch ook strak genoeg zijn om het paard zijn hoofd omhoog te houden. Het ligamentum nuchae werkt als een erg sterke elastische band, die gebruik maakt van de opgeslagen energie in gestrekte stand om het paard te helpen zijn zware hoofd weer op de beuren, zonder dat hier erg veel spierkracht voor nodig is.
Funiculus nuchae
Het ligamentum nuchae heeft twee delen. De funiculus nuchae is het lange, kabelachtige deel aan de bovenzijde, dat aanhecht bovenaan het hoofd. Het loopt langs de bovenzijde van de nek en hals en heeft geen directe verbinding met de wervelkolom tot aan T2 of T3. Dit is erg ongebruikelijk omdat ligamenten doorgaans erg dicht bij de botten liggen die ze verbinden. Toch verbindt het nuchae ligament de cervicale (hals) wervels. Hoe doet ie dit dan?
Lamina nuchae
Door zijn tweede deel; het lamellaire gedeelte. De lamina nuchae is opgebouwd uit dunne platen vezelig bindweefsel die zowel starten op T2 en T3 als op de funiculus nuchae. Deze platen lopen als het ware vanaf de kabel aan de bovenzijde naar beneden, naar het midden van de hals, tussen de spieren aan beide kanten van de hals door, en hechten aan de korte processus spinosi van alle cervicale wervels, afgezien van C1 en C7 (de verbinding met C6 is vrij summier en soms ook afwezig). Het ligament verbindt de wervels dus wel, al bevindt het zichzelf op enige afstand van de wervels.
Ligamentum nuchae vervolgt zijn weg als ligamentum supraspinale
Het ligamentum nuchae loopt tot ongeveer T3 en vanaf daar gaat ie verder als ligamentum supraspinale. Het ligamentum supraspinale verbindt de bovenkant van alle processus spinosi van de gehele rug tot aan het heiligbeen en bestaat uit niet-elastische vezels. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de overgang van de elastische vezels van het ligamentum nuchae naar de niet elastische vezels van het ligamentum supraspinale natuurlijk wel geleidelijk verloopt.
Het ligamentum supraspinale is vrij breed op de hoogte van de schoft, waar het ook fungeert als aanhechtingsplaats voor verschillende spieren. Meer naar achteren is het niet meer zo breed, maar nog steeds erg sterk. We komen later terug bij dit ligament en hoe het de vorm van de wervelkolom beïnvloedt, wanneer we verder ingaan op de beweging van de wervelkolom.
Zoals hierboven ook al benoemd, zijn er meerdere korte ligamentjes die de ene wervel verbindt met de…naastliggende, ja.
Ligamentum interspinale
Het ligamentum interspinale loopt tussen de processus spinosi en verbindt deze met elkaar. In de hals tot aan T1 zijn deze ligamenten elastisch. In het thoracale en lumbale gedeelte zijn ze niet elastisch. Logisch…het ontwerp is aangepast aan de functie en de benodigde bewegingsvrijheid. Mooi hè?!
Gewrichtskapsels
De facetgewrichtjes zijn synoviaal gewrichtjes (met gewrichtsvloeistof) en hebben dus gewrichtskapsels, die om de facetgewrichtjes (gewrichtjes tussen de processus articularis) zitten. De hoeveelheid speling in deze gewrichtjes varieert tussen de gedeelten van de wervelkolom; meer in de cervicale gewrichtjes en minder in de thoracale en lumbale gewrichtjes.
Ligamentum flavum (meervoud: flava)
En dan zijn er nog ligamentjes die de wervelbogen met elkaar verbinden, en die geassocieerd worden met de gewrichtskapsels, met de naam ligamentum flavum, wat in het Latijn “gele ligamenten” betekent. Deze ligamentjes bestaan met name in de halswervels uit vrij elastische vezels.
Je zou denken dat met botjes, die zo specifiek tegen elkaar aan passen, en met zo veel ligamenten, die het geheel samen houden, de wervelkolom een onbuigzaam geheel zou zijn.
De wervelkolom heeft als functie het ruggenmerg te beschermen en dus zijn scherpe bochten in de wervelkolom niet mogelijk. Maar toch is er een verbazingwekkende hoeveelheid beweging mogelijk, gezien langs de gehele wervelkolom. Uiteraard geldt dat sommige delen meer en andere minder beweeglijk zijn. Maar in zijn geheel genomen is het een behoorlijk flexibel systeem, waarop we dieper ingaan in de volgende artikelen over de afzonderlijke segmenten van de wervelkolom.
Bovenstaande is gebaseerd op een artikel gepubliceerd door Rod & Denise Nikkel, Western Saddle Fit, Canada. Het originele artikel vind je hier. Meer informatie over Rod & Denise lees je hier.