Een vorig artikel ging over “paard sleept met achterbenen“. Een andere situatie, die ertoe kan leiden dat het paard sleept met een achterbeen, is wanneer de knie op slot gaat. Het beeld dat dan ontstaat is van een achterbeen dat gestrekt achter het paard “hangt”, alsof het is vastgelopen. De medische term voor deze situatie is “proximale patella fixatie”.
Sta mechanisme van het paard
Paarden zijn prooidieren en kunnen staand slapen. Dit spaart tijd als er opeens gevaar dreigt. Dat staand slapen doet het paard door gebruik te maken van het zogenaamde “sta mechanisme”. Hiermee zet het paard een aantal gewrichten “vast” waardoor hij met minimale spierarbeid rechtop kan uitrusten.
Eén van de gewrichten die het paard hierbij op slot zet is zijn knie. De knie van een paard ziet er bijna net zo uit als die van ons met het verschil dat een paard drie kniebanden heeft (wij hebben er één). Door de knieschijf (patella) omhoog en iets naar binnen te trekken, haakt het paard zijn binnenste knieband om de binnenste rolkam van de knie en zet daarmee zijn knie “op slot”.
Proximale patella fixatie
Nou kan de knie ook ongewild op slot slaan. Proximale patella fixatie gebeurt meestal wanneer de knie een hoek van zo’n 145° maakt en de mediale knieband over de mediale trochlea rand (rolkam) glijdt en dan de knie fixeert.
De bewegingen die het op slot gaan van de knie het meest triggeren zijn het aflopen van een heuvel, achterwaarts gaan of kleine cirkels draaien.
Hoewel het op slot gaan van de knie het paard op zich geen pijn doet, is het vervelend om te zien en voor het paard als geheel niet prettig. En als het vaker gebeurt, kan de knie wel echt gevoelig worden.
Symptomen
De symptomen kunnen nogal verschillend zijn in ernst en frequentie. In gevallen van volledige fixatie raken het kniegewricht en het spronggewricht in extensie vergrendeld. Het achterbeen “hangt” dan gestrekt achter het paard, met de kogel gebogen en de teen rustend op de grond. Als het paard wordt aangezet tot bewegen kan het zijn dat hij op zijn ene achterbeen hupt en het andere achterbeen slepend met de teen over de grond achter zich aantrekt.
Wanneer het ligament losschiet, zie je een schokkende beweging waarbij het achterbeen soms ineens hoog wordt opgetrokken. Dit kan verward worden met hanetred (een neurologische aandoening die een ongecontroleerde, hoog optrekkende beweging van één of beide achterbenen veroorzaakt), maar heeft duidelijk een andere oorzaak.
Bij een ernstige vorm van patella fixatie kan het been tijdelijk, een paar minuten of zelfs permanent achter het paard blijven hangen. In mildere gevallen wordt het losschieten van het mediale ligament vertraagd en is een schokkerige beweging zichtbaar op het moment dat – in een normale bewegingsafloop – het been opgetild en gebogen behoort te worden. Het kan eruit zien, of voelen als je erop zit, alsof het paard in een gat stapt.
Het losschieten kan een tikkend of knakkend geluid geven.
Paard knie op slot. Factoren die meespelen
Er zijn een aantal factoren die de kans op opwaartse patella fixatie lijken te vergroten:
- stijle stand van het achterbeen;
- (te) lange binnenste hoefwand en lange teen;
- zwakke quadriceps (een groep spieren die de knie strekken);
- weinig/zwakke bespiering bij jonge en/of hypermobiele paarden;
- langdurige periodes van stalrust of trainingsrust als gevolg van ander letsel;
- ras, vanwege een erfelijke component (specifiek shetlanders en miniatuur paardjes)
Op weg naar beter
Om de situatie te verbeteren moeten de quadriceps versterkt worden. Is het paard nog helemaal niet getraind, begin dan rustig met lekker stappen aan de hand, liefst zoveel mogelijk rechtuit. Let daarbij op de houding van je paard. Probeer hem zoveel mogelijk met zijn neus op bost hoogte te laten lopen, waarbij de neus wel voor de loodlijn blijft. Zeker met shetlanders gebeurt het nog wel eens dat ze met hun hoofd (vaak onbewust) omhoog getrokken worden. Loopt het paard met een hoge hoofd-hals houding, dan kan hij zijn achterbenen minder ver onder zijn lichaam plaatsen. Je wilt juist dat hij dit wel gaat doen.
Verder is heuvelwerk, waarbij het paard wordt gevraagd om meerdere keren per dag heuvels op en af te lopen, het meest geschikt. In Nederland natuurlijk niet altijd simpel om dit in de praktijk te brengen. Maar, misschien heb je een dijk of bijvoorbeeld een kuil in de buurt die je als alternatief kunt gebruiken. Ook cavalettis kun je als alternatief inzetten. Heeft je paard nog nooit over een balk gelopen, begin dan rustig aan de hand en in stap met één balkje en bouw dit langzaam maar zeker uit.
De hoefsmid kan ondersteunen door de teenlengte te beperken en de binnenkant van de hoefwand iets te verlagen (en zo het paard “iets binnendoor te zetten”).
Ook het zorgen voor voldoende bewegingsruimte en het beperken van de tijd in de stal heeft een gunstig effect.
Mogelijke behandelingen door dierenarts
Geeft dit allemaal onvoldoende resultaat, dan kan de dierenarts mogelijk helpen door de knie te injecteren met een jodium substantie. De ontstekingsreactie die hierdoor ontstaat zorgt ervoor dat het ligament verstrakt. Daarnaast kan er chirurgisch worden ingegrepen. Door kleine incisies te maken in het mediale patella ligament kunnen ook ontstekingsreacties worden uitgelokt.
In gevallen die niet reageren op al het hierboven genoemde of wanneer de patella blijvend vergrendeld blijft, kan het mediale ligament volledig worden doorgesneden. Hoewel dit een eenvoudige oplossing voor het probleem is, is het niet zonder risico. Het maakt de knie instabieler, vergroot het risico op artrose in de knie en hindert het paard de rest van zijn leven die knie op slot te zetten en dus op die manier staand uit te rusten.
Trainingsschema
Is je paard jong of herstellend van een blessure en ben je op zoek naar een trainingsschema? Dan kun je het beste contact opnemen met een fysiotherapeut voor paarden. Zij weten als geen ander hoe je specifieke spiergroepen het beste kunt trainen. Ken je zelf niemand, vraag dan eens je dierenarts. Hij kent vast wel iemand bij jou in de buurt.
Fysieke ondersteuning
Wil je dat ik eens met je meekijk om te zien of ik je paard met een behandeling fysiek kan ondersteunen? Neem dan contact met me op:
T: 06-20 190 913
E: info@masjafick.nl